Gast blog door Angelique van Os van Pure off the Road
Acht zomers trok Hamid Sardar met ze op. Over uitgestrekte steppes en toendra’s, over ruig berglandschap en door dichte bossen van Mongolië. Fotograaf, filmmaker en wetenschapper Hamid Sardar (1966), toont met zijn camera de pure leefwijze, eeuwenoude tradities en rituelen van de laatste Mongoolse jagers en sjamanen. Resultaat is zijn debuut Dark Heavens / Paradis Nomades, een koffietafelboek gevuld met symbolisme, spiritualiteit en de sterke band tussen mens, dier en de natuur.
Hij zit midden in de afronding van zijn nieuwe film over Tibet. Achter hem hangt een foto van een jager met een adelaar, die ook in zijn boek Dark Heavens staat. Hamid Sardar woont en werkt voornamelijk in Parijs, waar hij op bescheiden wijze bekroonde documentairefilms produceert, zoals The Reindeer People (2012), No Strangers (2013) en Taïga (2015). De van oorsprong Iraniër verblijft echter het liefst in Centraal Azië. Hij heeft een grote passie voor Tibet en Mongolië, waarbij laatstgenoemde het land is waarmee hij sinds 2000 onlosmakelijk verbonden is.
Wanneer hij begint te vertellen volgt een spraakwaterval van woorden en al snel is duidelijk dat Sardar’s wereld en visie uit vele intrigerende lagen bestaat.
“Als 11-jarige jongen moest ik vanwege politieke en religieuze spanningen mijn thuisland verlaten, maar ik herinner me de paradijselijke regenwouden en haar dieren. We woonden aan de noordwest grens, waar regelmatig Mongoolse en Turkse paardenboeren handel dreven. Ik was als kind al gefascineerd door die mensen. Doordat ik al zo jong gedwongen mijn thuis moest verlaten, zijn die nostalgische jeugdherinneringen altijd blijven leven.”
Eerste foto’s
“Daarnaast had ik als kind al vroeg interesse in het boeddhisme en oude helende krachten van sjamanen, die haaks staan op het geweld wat ik om me heen zag in Iran. Ik studeerde Oriëntaalse culturen en talen aan de universiteit van Harvard, en vertrok naar Nepal en Tibet voor onderzoek. Na en aantal jaren volgde ik een minor aan de Harvard Film Study Center en zo ontstond mijn passie voor film en fotografie, mede omdat woorden soms tekort schieten. Mijn eerste foto’s werden gepubliceerd in National Geographic, omdat ik onderdeel uitmaakte van een expe-ditie naar de destijds onontdekte Tibetaanse Tsangpo rivier.”
Spirituele beschermers
“Het rendier heeft een spirituele en beschermende betekenis voor de nomaden, ze begeleiden hen naar het volgende leven, een andere wereld. Dat geldt ook voor het paard, de zwarte hond en de adelaar. Daarom voelen ze zich sterk verbonden met deze dieren. De foto van het kindje dat slaapt voor het witte rendier verwijst hier sterk naar. Jaren probeerde ik die hechte band weer te geven, tot op een dag ik spelende kinderen observeerde en er een peuter was die met een rendier speelde en er vervolgens bij in slaap viel.”
Sterke liefdesband
“De Kazakh jagers hebben een sterke liefdesband met de adelaarvrouwtjes. Ook dit is een hemels, beschermend dier, dat duisternis wegjaagt. De roofvogel wordt als jong gevangen en leeft bij de families om te ondersteunen met de jacht. Na vijf jaar krijgen ze hun vrijheid terug, zodat ze kunnen broeden. De jagers weten waar ze hun nesten bouwen en nemen vervolgens weer de beste jonge vrouwtjes mee om te trainen. Overigens heeft niet alles een symbolische betekenis, deze mensen staan heel dichtbij de natuur.”
Cover
“Op de cover en in het boek staan bijvoorbeeld een aantal foto’s van een meisje met een jong hertje. Tijdens een migratie hadden ze het dier gevonden en geadopteerd. Een geit gaf het melk, waardoor het overleefde, tot ze op een dag uit zichzelf terug-keerde naar het bos.”
“Hier werd ik bewust van de scheidslijn tussen beschaving en wildernis en zijn vrijheden”
Magische momenten
“Mijn beste foto’s ontstaan wanneer ik me kwetsbaar en open opstel, dat geeft meer vertrouwen bij de ander. Ze zijn zich niet bewust van mijn aanwezigheid, waardoor de camera onzichtbaar wordt. Dan ontstaan er vanzelf magische mo-menten. Doordat families mij leerden kennen, maakte ik steeds meer onderdeel uit van hun gemeenschap. Niet andersom. Elementen als vrijheid van godsdienst en meningsuiting begonnen voor mij te vervagen, want die zijn te verwaarlozen als je in de wildernis leeft. Hier werd ik bewust van de scheidslijn tussen beschaving en wildernis en zijn vrijheden. Toen ik dat besefte, bestond ik zichtbaar in de ogen van mijn metgezellen.”
Verloren paradijs
“Het boek is voor mij een weergave van wat we door de eeuwen heen hebben verloren: de hechte, spirituele band die de mens van oudsher ooit had met natuur en dier. Het is me duidelijk dat de mens die afstand op globale schaal door de eeuwen heen zelf heeft gecreëerd, afstand heeft genomen van respect voor de natuur. Onze kinderen, inclusief die van mezelf, maken steeds meer onderdeel uit van een digitale, virtuele wereld.”
Romantisch beeld
“Ontwikkeling is onoverkoombaar. Dat is ook niet slecht. De jongere generatie nomaden volgt ook onderwijs, trekt meer naar de steden toe op zoek naar werkgelegenheid en een warm dak boven hun hoofd. We hebben een romantisch beeld van hun levensstijl. In de winter trekken de sterkste familieleden verder, terwijl de kinderen en sommige vrouwen dichtbij kleine dorp-jes leven. Het leven in de koude toendra- en berggebieden is hard. We moeten die ontwikkeling niet tegengaan. Ik probeer met mijn foto’s van deze gemeenschappen en hun band met wilde dieren in een iconische stijl te presenteren, terugdenkend aan het verloren paradijs op aarde.”
Compleet veranderd
Toen mens en dier dezelfde taal spraken en de mens afhankelijk was van de natuur. Gelukkig zijn er genoeg manieren om de wildernis opnieuw in ons leven toe te laten. Het is de interactie tussen mens en na-tuur die compleet is veranderd. Dat is vooral merkbaar in Westerse gemeenschap-pen, waarbij eenzaamheid, afscheiding en sociale verharding dagelijks zichtbaar zijn.”
Wildernis behouden
“Dit boek is een poging om een klein stukje wildernis en oude culturen te behouden, waarbij contact en betrokkenheid met de autochtone bevolking van essentiële waarde is. En ja, natuurlijk bestaat de angst dat de oude wijsheden, taal en cultuur in de toekomst steeds meer zullen verdwijnen, maar zolang er rendieren zijn blijven de jagers en sjamanen rondtrekken.”
Het boek Dark Heavens van Hamid Sardar is helaas niet meer verkrijgbaar. De twee versies die wij verkochten waren:
Dark Heavens – tekst Engels en Duits — uitverkocht
Paradis Nomades – tekst Engels en Frans — uitverkocht
Deze blog is geschreven door onze gastblogger Angelique van Os van Pure off the Road.
